🔰 #वाचन_संकल्प_महाराष्ट्र -महाराष्ट्राचा वाचन-ज्ञान महोत्सव 2025
पुस्तक घडवतो -सशक्त मस्तक...!
लेख क्र.56
पुस्तक क्र.55
पुस्तकाचे नाव : "Social Intelligence: The New Science of Human Relationships"
लेखक : डॅनियल गोलेमन
पुस्तक प्रकार : जीवन तत्वज्ञान -प्रेरणादायी (बेस्ट सेलर )
रेटिंग: ⭐⭐⭐⭐⭐ (4.5/5)
दिनांक 1 जानेवारी ते 15 जानेवारी ह्या पंधरवढ्यात महाराष्ट्र शासनाने जाहीर केलेल्या #वाचन_संकल्प_महाराष्ट्र ह्या वाचन महोत्सव प्रकल्पाबद्दल मागे एका पोस्टला आपण सर्वांनी लाख मोलाची भर टाकल्याने माझ्या वाचन प्रेरणा चळवळीला उत्साहाची लाट आल्याने खूप साऱ्या वाचकांनी मला काही सकारात्मक सूचनासह काही जगप्रसिद्ध बेस्ट सेलर पुस्तकांची ओळख आणि समिक्षा लिहण्याचा दिलेला सल्ला त्याबद्दल धन्यवाद मित्रांनो...
आजच्या शालेय आणि महाविद्यालयिन विद्यार्थ्यासह विविध समाज माध्यमांवर ज्ञानकण शोधणाऱ्या वाचकांसाठी बेस्ट सेलर पुस्तकांची नुसती यादी प्रकाशित करण्यापेक्षा त्या त्यां पुस्तकातील जीवन उपयोगी मूल्यं, त्याची समाजभिमुखता, काळानुरूप होणाऱ्या बदलांमधील अनुकलता, जीवन प्रेरणा, विविध प्रकाशनांनी मराठीत उपलब्ध करून दिलेल्या प्रादेशिक भाषा आणि जागतिक किर्तीच्या पुस्तकातील वेगळेपण मराठी वाचकांसाठी ज्ञान-पर्वंणी ठरावी ह्या हेतूने मी स्वतः काही पुस्तकांचं केलेलं ज्ञानार्जन.. आपणा सर्वाच्या सेवेत ह्या #वाचन_संकल्प_महाराष्ट्र - 2025 ह्या अनोख्या वाचन-महोत्सवात आजचं पुस्तकं...
📕 "Social Intelligence: The New Science of Human Relationships"
डॅनियल गोलेमन हे मानसशास्त्र आणि न्यूरोसायन्स या क्षेत्रांमध्ये मोठे नाव आहे. त्यांच्या "Emotional Intelligence" या गाजलेल्या पुस्तकानंतर, त्यांनी "Social Intelligence: The New Science of Human Relationships" हे पुस्तक लिहिले, जे मानवी नातेसंबंध, संवाद कौशल्ये, आणि समाजाशी संबंधित असलेल्या मेंदूच्या क्रियांवर सखोल प्रकाश टाकते. या पुस्तकात गोलेमन यांनी सामाजिक बुद्धिमत्तेच्या (Social Intelligence) महत्त्वावर भर दिला आहे आणि याला न्यूरोसायन्सच्या आधारे समजून घेण्याचा प्रयत्न केला आहे.
📕 ह्या पुस्तकाची थोडक्यात ओळख.. ✍️
"Social Intelligence" हे पुस्तक 2006 साली प्रकाशित झाले. हे Emotional Intelligence या संकल्पनेचा पुढील टप्पा आहे. सामाजिक बुद्धिमत्ता म्हणजे एखाद्या व्यक्तीच्या इतर लोकांसोबतच्या परस्परसंवादांची गुणवत्ता, त्यांची सहानुभूती (Empathy), आणि त्यांच्यात निर्माण होणारे नाते समजून घेण्याची क्षमता.
डॅनियल गोलेमन यांनी या पुस्तकात संशोधनात्मक दृष्टिकोन स्वीकारला आहे. त्यांनी न्यूरोसायन्स आणि मानसशास्त्राच्या मदतीने मानवी नातेसंबंध, परस्परसंवाद आणि सहानुभूती यांचे महत्त्व स्पष्ट केले आहे. गोलेमन यांना असं आढळलं की, आपले नातेसंबंध हे आपल्या मेंदूच्या संरचनेवर आणि न्यूरोलॉजिकल क्रियांवर थेट प्रभाव टाकतात.
📕 ह्या पुस्तकातील मुख्य मुद्दे आणि संकल्पना... ✍️
1. न्यूरोसायन्स आणि सामाजिक बुद्धिमत्ता..
डॅनियल गोलेमन यांनी मिरर न्यूरॉन्स (Mirror Neurons) या संकल्पनेवर भर दिला आहे. हे न्यूरॉन्स आपल्याला दुसऱ्या व्यक्तीच्या भावना आणि कृती समजून घेण्यास मदत करतात. उदाहरणार्थ, जर कोणी हसत असेल, तर आपलाही मेंदू त्यावर प्रतिक्रिया देतो आणि आपणही हसू शकतो. हीच प्रक्रिया सहानुभूतीच्या (Empathy) केंद्रस्थानी आहे.
2. सामाजिक मेंदू (The Social Brain)..
डॅनियल गोलेमन यांचे मत आहे की मानवी मेंदू हा सामाजिक मेंदू आहे. आपल्या मनावर आणि शरीरावर आपल्या नातेसंबंधांचा प्रभाव असतो. सकारात्मक नातेसंबंध आपल्या आरोग्यासाठी फायदेशीर असतात, तर नकारात्मक नातेसंबंध मानसिक आणि शारीरिक हानी करू शकतात.
3. सहानुभूती आणि परस्पर संवादाचे महत्त्व..
सहानुभूती ही केवळ नैतिक संकल्पना नाही, तर ती आपल्या मेंदूच्या संरचनेचा भाग आहे. आपण एखाद्याशी संवाद साधताना त्याच्या भावनांचा अंदाज घेतो आणि त्यानुसार आपल्या प्रतिक्रिया ठरवतो. हेच सामाजिक बुद्धिमत्तेचे सार आहे.
4. सामाजिक जीवनाचा आरोग्यावर परिणाम..
गोलेमन यांनी संशोधनाच्या आधारे दाखवले आहे की चांगले सामाजिक नातेसंबंध असलेल्या लोकांचे आरोग्य चांगले राहते, तर एकाकी किंवा सामाजिकदृष्ट्या अलग राहणाऱ्या लोकांना हृदयविकार, तणाव आणि मानसिक आजार होण्याची शक्यता जास्त असते.
5. सकारात्मक आणि नकारात्मक ऊर्जा..
जेव्हा दोन व्यक्ती संवाद साधतात, तेव्हा त्या दोघांमध्ये एक मानसिक ऊर्जा प्रवाहित होते. जर तो संवाद सकारात्मक असेल, तर दोन्ही व्यक्ती ऊर्जा अनुभवतात. पण जर तो नकारात्मक असेल (उदा. अपमान, तिरस्कार, दुर्लक्ष), तर तो तणाव वाढवतो.
6. नेतृत्व आणि सामाजिक बुद्धिमत्ता..
या पुस्तकात डॅनियल गोलेमन यांनी प्रभावी नेत्यांमध्ये असणाऱ्या सामाजिक कौशल्यांवर भर दिला आहे. चांगले नेते हे सहानुभूतीपूर्ण, समजूतदार आणि प्रेरणादायी असतात.
📕 ह्या पुस्तकातील ठळक उदाहरणे आणि अभ्यास... ✍️
1. प्रयोगशाळेतील निरीक्षणे..
गोलेमन यांनी त्यांच्या पुस्तकात अनेक वैज्ञानिक प्रयोगांचा उल्लेख केला आहे. त्यांनी न्यूरोसायन्स आणि मानसशास्त्राच्या संशोधनातून सिद्ध केले आहे की मेंदूतील विविध भाग आपले सामाजिक वर्तन कसे ठरवतात.
2. वैद्यकीय संशोधन आणि आरोग्यावरील प्रभाव..
पुस्तकात त्यांनी दाखवले आहे की नातेसंबंध आणि सामाजिक संवादाचा शारीरिक आरोग्यावर खोल परिणाम होतो. एकटेपणामुळे तणाव-संबंधित हार्मोन्स वाढतात आणि दीर्घकाळ एकाकी राहिल्यास हृदयरोग आणि अल्झायमर होण्याची शक्यता वाढते.
3. सामाजिक बुद्धिमत्ता व्यवसायात आणि शिक्षणात..
व्यवसायात आणि शिक्षण क्षेत्रात सामाजिक बुद्धिमत्ता अत्यंत महत्त्वाची आहे. चांगल्या संवाद कौशल्यांनी भरलेल्या व्यक्तींसोबत लोक अधिक सहकार्य करतात. तसेच शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांच्या मानसिकतेची जाणीव ठेवून शिकवले तर शिक्षणाचा परिणाम चांगला होतो.
📕पुस्तकाचे महत्त्व आणि उपयुक्तता.. ✍️
"Social Intelligence" हे पुस्तक केवळ मानसशास्त्रावर आधारित नाही, तर ते आपल्या दैनंदिन आयुष्यातील नातेसंबंध सुधारण्यासाठी उपयोगी ठरू शकते.
1. वैयक्तिक आयुष्यासाठी
जर तुम्हाला चांगले नातेसंबंध टिकवायचे असतील, लोकांशी संवाद सुधारायचा असेल, किंवा अधिक सहानुभूतीशील बनायचे असेल, तर हे पुस्तक उपयुक्त ठरते.
2. व्यावसायिक आणि नेतृत्व गुणांसाठी
चांगले नेते आणि व्यवस्थापक हे केवळ तांत्रिकदृष्ट्या सक्षम असले पाहिजेत असे नाही, तर त्यांना सामाजिक बुद्धिमत्ताही असावी लागते. त्यांनी आपल्या सहकाऱ्यांची मनःस्थिती समजून घेतली पाहिजे.
3. शिक्षण क्षेत्रासाठी..
शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांची मानसिकता आणि भावनात्मक स्थिती समजून घेतल्यास शिक्षण अधिक प्रभावी ठरते.
4. मानसिक आरोग्यासाठी
हे पुस्तक मानसिक तणाव आणि एकाकीपणावर उपाय शोधण्यास मदत करू शकते. सकारात्मक नातेसंबंध वाढवून मानसिक आरोग्य सुधारता येते.
📕 "Social Intelligence: The New Science of Human Relationships"...या पुस्तकाचे फायदे आणि मर्यादा..
डॅनियल गोलेमन यांचे हे पुस्तक मानवी नातेसंबंध, संवाद कौशल्ये आणि सामाजिक बुद्धिमत्ता याविषयी सखोल माहिती देते. तथापि, प्रत्येक पुस्तकासारख्याच यालाही काही मर्यादा आहेत. चला, याचे फायदे आणि मर्यादा समजून घेऊयात मित्रांनो.... 😄
📌 फायदे (Advantages)
1. नातेसंबंध सुधारण्यासाठी उपयुक्त
हे पुस्तक आपण आपल्या वैयक्तिक आणि व्यावसायिक नातेसंबंधांना अधिक सकारात्मक, सहानुभूतीपूर्ण आणि मजबूत कसे बनवू शकतो, यावर प्रकाश टाकते. जर तुम्हाला तुमच्या संवाद कौशल्यांमध्ये सुधारणा करायची असेल, लोकांसोबत चांगले संबंध प्रस्थापित करायचे असतील, तर हे पुस्तक उपयोगी ठरते.
2. न्यूरोसायन्सच्या मदतीने सामाजिक बुद्धिमत्तेचे विश्लेषण
गोलेमन यांनी सामाजिक बुद्धिमत्तेची व्याख्या केवळ मानसशास्त्रीय दृष्टिकोनातून न करता, न्यूरोसायन्सच्या मदतीने केली आहे. त्यांनी Mirror Neurons, Emotional Contagion, आणि Social Brain यांसारख्या संकल्पनांवर आधारित विश्लेषण दिले आहे, ज्यामुळे वैज्ञानिक दृष्टीकोन मिळतो.
3. मानसिक आरोग्यासाठी उपयुक्त मार्गदर्शन
हे पुस्तक स्पष्ट करते की, सकारात्मक नातेसंबंध तुमच्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यासाठी किती महत्त्वाचे आहेत. जर तुम्ही तणाव, एकाकीपणा किंवा सामाजिक वेगळेपणाचा सामना करत असाल, तर हे पुस्तक त्यावर उपाय सुचवते.
4. चांगले नेतृत्व आणि व्यवस्थापन कौशल्ये विकसित करण्यास मदत..
नेतृत्व (Leadership) आणि संघटनात्मक व्यवहार (Organizational Behavior) यासाठी सामाजिक बुद्धिमत्ता किती महत्त्वाची आहे, हे पुस्तकातून स्पष्ट होते. जर तुम्ही व्यावसायिक किंवा व्यवस्थापक असाल, तर आपल्या कर्मचार्‍यांशी चांगले संबंध कसे ठेवावे, याविषयी हे पुस्तक उपयुक्त ठरते.
5. सहानुभूती आणि भावनिक समज वाढवते..
हे पुस्तक वाचल्यानंतर तुम्हाला इतर लोकांच्या भावना अधिक चांगल्या प्रकारे समजतील. तुम्ही तुमच्या संवादशैलीत बदल करू शकता आणि अधिक सहानुभूतीशील होऊ शकता.
6. सहज समजणारी भाषा आणि उदाहरणे
हे पुस्तक अत्यंत सरळ आणि सोप्या भाषेत लिहिलेले आहे. यात अनेक वैज्ञानिक अभ्यास, प्रयोग, आणि वास्तविक जीवनातील उदाहरणे दिली आहेत, त्यामुळे संकल्पना सहज समजतात.
📌 काही मर्यादा (Limitations)... ✍️
1. काही भाग पुनरावृत्त करणारे आणि लांबट वाटू शकतात..
काही वाचकांना असे वाटू शकते की, पुस्तकातील काही संकल्पना वारंवार पुन्हा-पुन्हा सांगितल्या गेल्या आहेत. त्यामुळे काही वेळा पुस्तक वाचताना लांबटपणा जाणवतो.
2. उपायांपेक्षा सिद्धांतांवर अधिक भर..
या पुस्तकात सामाजिक बुद्धिमत्ता कशी कार्य करते हे वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून उत्तम प्रकारे स्पष्ट केले आहे. मात्र, प्रत्यक्ष जीवनात या संकल्पना कशा लागू कराव्यात यावर तुलनेने कमी माहिती दिली आहे. काही वाचकांना हे पुस्तक अधिक प्रॅक्टिकल टिप्स देणारे हवे असेल.
3. आधुनिक डिजिटल युगासाठी थोडे अपूर्ण वाटू शकते..
हे पुस्तक 2006 साली प्रकाशित झाले होते. त्यावेळी सोशल मीडिया, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), आणि डिजिटल संवादाचा प्रभाव तुलनेने कमी होता. आजच्या डिजिटल जगात व्हर्च्युअल नातेसंबंध (Online Relationships) कसे हाताळावेत यावर पुस्तकात फारसा भर नाही.
4. काही भाग अधिक वैज्ञानिक आणि तांत्रिक वाटू शकतात..
न्यूरोसायन्स आणि मानसशास्त्र याविषयी रस नसलेल्या वाचकांना काही वैज्ञानिक भाग क्लिष्ट वाटू शकतो. उदाहरणार्थ, Mirror Neurons आणि Emotional Contagion यासारख्या तांत्रिक संकल्पना काहींना गुंतागुंतीच्या वाटू शकतात.
5. सर्वांनाच लागू होईल असे नाही..
हे पुस्तक मुख्यतः पाश्चात्त्य समाजातील संशोधनांवर आधारित आहे. त्यामुळे भारतीय किंवा आशियाई संस्कृतीतील सामाजिक परस्परसंवादांसाठी हे पुस्तक कितपत उपयुक्त आहे, यावर काही शंका असू शकते.
6. ठोस कृतीयोग्य योजना किंवा सरळ सोल्युशन्स कमी..
काही वाचकांना अपेक्षा असेल की हे पुस्तक सामाजिक बुद्धिमत्ता सुधारण्यासाठी स्टेप-बाय-स्टेप मार्गदर्शन करेल, परंतु ते अधिक सैद्धांतिक (theoretical) आणि विचारप्रवर्तक (thought-provoking) आहे.
✅ वाचावे का..?
होय, नक्कीच! जर तुम्हाला मानवी नातेसंबंध, संवादकौशल्ये, आणि मानसिक आरोग्य सुधारायचे असेल, तर हे पुस्तक वाचणे फायदेशीर ठरू शकते. नेत्यांसाठी, शिक्षकांसाठी, व्यवस्थापकांसाठी, आणि कोणत्याही क्षेत्रातील लोकांसाठी हे पुस्तक महत्त्वाचे आहे.
⚠️ पण…
जर तुम्हाला कृती योग्य टिप्स आणि प्रॅक्टिकल सोल्युशन्स हवे असतील, तर हे पुस्तक काहीसे सैद्धांतिक वाटू शकते. तसेच, जर तुम्हाला डिजिटल युगातील संवाद आणि सोशल मीडियाच्या प्रभावावर अधिक माहिती हवी असेल, तर हे पुस्तक थोडे अपूर्ण वाटू शकते.
🔰एकंदरीत, हे पुस्तक खास कोणासाठी आहे..?
✅ नेते आणि व्यवस्थापक – सामाजिक कौशल्य सुधारण्यासाठी
✅ शिक्षक आणि पालक – विद्यार्थ्यांशी आणि मुलांशी चांगले नाते निर्माण करण्यासाठी
✅ मानसशास्त्र आणि न्यूरोसायन्स आवडणारे वाचक – मेंदू आणि मानवी नातेसंबंध यावर सखोल माहिती मिळवण्यासाठी
✅ स्वतःची संवादकौशल्ये सुधारू इच्छिणारे लोक – सहानुभूती, सहकार्य, आणि चांगले परस्परसंवाद शिकण्यासाठी..
जर तुम्हाला सामाजिक बुद्धिमत्तेचा वैज्ञानिक दृष्टिकोन आणि भावनिक व बौद्धिक विकास समजून घ्यायचा असेल, तर हे पुस्तक नक्की वाचावे.
तथापि, "How-To" प्रकारची पटकन अमलात आणता येणारी टिप्स हवी असतील, तर हे पुस्तक कदाचित कमी उपयुक्त वाटू शकते.
📕 Daniel Goleman यांच्या "Social Intelligence: The New Science of Human Relationships" या पुस्तकातील काही प्रेरणादायी आणि विचारप्रवर्तक विचार दिले आहेत मित्रांनो..✍️
1. सहानुभूती (Empathy) आणि परस्परसंवाद (Relationships)
"Empathy is not just a matter of being kind; it is a neural ability to feel what others feel."
(सहानुभूती म्हणजे केवळ दयाळूपणाची गोष्ट नाही; ती इतर लोक काय अनुभवत आहेत हे जाणण्याची न्यूरोलॉजिकल क्षमता आहे.)
"When we focus on others, our world expands. Our own problems drift to the periphery of the mind, and so seem smaller."
(जेव्हा आपण इतरांवर लक्ष केंद्रित करतो, तेव्हा आपली दुनिया मोठी होते. आपल्याला स्वतःच्या समस्या कमी वाटू लागतात.)
"The roots of human connectedness lie in the very structure of the brain."
(मानवी जोडणीची मुळे मेंदूच्या मूलभूत संरचनेत असतात.)
"The most important thing in communication is hearing what isn’t said."
(संवादात सर्वांत महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे न बोललेली गोष्ट ऐकणे.)
2. सकारात्मक किंवा नकारात्मक ऊर्जेचा प्रभाव (Emotional Contagion)
"Every interaction we have with another person is a chance to encourage or to harm them."
(आपल्या प्रत्येक परस्पर संवादामध्ये दुसऱ्या व्यक्तीला प्रेरित करण्याची किंवा दुखावण्याची संधी असते.)
"When we are with someone who is happy, we tend to feel happier. When we are with someone who is angry, we tend to feel tense."
(जेव्हा आपण आनंदी लोकांसोबत असतो, तेव्हा आपणही आनंदी होतो. आणि जेव्हा आपण रागावलेल्या लोकांसोबत असतो, तेव्हा तणावग्रस्त होतो.)
"Social rejection activates the same brain pathways as physical pain."
(सामाजिक नकार किंवा बहिष्कार हा मेंदूतील त्याच तंत्रिका मार्गांना सक्रिय करतो ज्या शारीरिक वेदनेला करतात.)
3. मानसिक आरोग्य (Mental Health) आणि आरोग्यावर प्रभाव..
"Good relationships keep us happier and healthier. Period."
(चांगले नातेसंबंध आपल्याला अधिक आनंदी आणि निरोगी ठेवतात. बस्स.)
"A toxic relationship is like a slow poison—it drains your energy, disturbs your mind, and weakens your spirit."
(विषारी नातेसंबंध हा संथ विषासारखा असतो—तो तुमची ऊर्जा कमी करतो, मन अस्वस्थ करतो, आणि आत्म्याला दुर्बल करतो.)
"Positive relationships stimulate the release of oxytocin, which reduces stress and increases trust and bonding."
(सकारात्मक नातेसंबंध ऑक्सिटोसिन नावाच्या हार्मोनची निर्मिती करतात, जो तणाव कमी करतो आणि विश्वास व बंध निर्माण करतो.)
"Loneliness is as dangerous as smoking 15 cigarettes a day."
(एकाकीपणा हा दररोज १५ सिगारेट ओढण्याइतका धोकादायक आहे.)
4. नेतृत्व (Leadership) आणि समाजातील भूमिका..
"True leadership is not about power but about inspiring and uplifting others."
(खरे नेतृत्व हे सत्तेविषयी नसते, तर इतरांना प्रेरित करून त्यांना उंचावण्याविषयी असते.)
"Socially intelligent leaders create trust and inspire their teams to perform at their best."
(सामाजिक बुद्धिमत्तेने युक्त नेते विश्वास निर्माण करतात आणि त्यांच्या टीमला सर्वोत्तम कामगिरीसाठी प्रेरित करतात.)
"The most effective leaders listen more than they talk."
(सर्वात प्रभावी नेते बोलण्यापेक्षा जास्त ऐकतात.)
"Great leaders do not demand respect; they earn it by being empathetic and understanding."
(उत्कृष्ट नेते कधीही जबरदस्तीने आदर मिळवत नाहीत; ते सहानुभूती आणि समजूतदारपणामुळे तो मिळवतात.)
5. समाज आणि तंत्रज्ञान (Social Intelligence in the Digital Age)
"Digital interactions can never replace face-to-face communication, where emotions and empathy are truly felt."
(डिजिटल संवाद कधीही प्रत्यक्ष संवादाची जागा घेऊ शकत नाही, जिथे भावना आणि सहानुभूती खऱ्या अर्थाने जाणवल्या जातात.)
"In the age of social media, true social intelligence is knowing when to disconnect and be present in the real world."
(सोशल मीडियाच्या युगात खरी सामाजिक बुद्धिमत्ता म्हणजे कधी डिस्कनेक्ट व्हायचे आणि वास्तविक जगात उपस्थित राहायचे हे जाणून घेणे.)
हे प्रेरक विचार "Social Intelligence" या पुस्तकाचा सार सांगतात आणि आपल्याला चांगले नातेसंबंध, सकारात्मक परस्परसंवाद, मानसिक आरोग्य, आणि नेतृत्व कौशल्ये यांचे महत्त्व पटवून देतात.
हे पुस्तक आपल्याला शिकवते की, "यश आणि आनंद केवळ IQ किंवा तांत्रिक कौशल्यांवर अवलंबून नसून, आपल्या सामाजिक बुद्धिमत्तेवरही ते तितकेच अवलंबून आहे."
"Social Intelligence" हे एक अत्यंत माहितीपूर्ण आणि उपयुक्त पुस्तक आहे. डॅनियल गोलेमन यांनी विज्ञानाच्या आधारावर सामाजिक नातेसंबंध आणि संवादाचे महत्त्व पटवून दिले आहे. आजच्या काळात, जिथे डिजिटल संवाद वाढत आहे आणि प्रत्यक्ष संवाद कमी होत आहे, तिथे हे पुस्तक खूप महत्त्वाचे ठरते.
जर तुम्हाला तुमचे संवाद कौशल्य सुधारायचे असतील, लोकांशी चांगले नाते निर्माण करायचे असेल आणि मानसिक आरोग्य सुधारायचे असेल, तर हे पुस्तक वाचणे नक्कीच फायद्याचे ठरेल.
धन्यवाद मित्रांनो...🙏
-एक पुस्तकप्रेमी आणि समीक्षक :
-लेख संकलन आणि संपादन इंटरनेटवरील माहितीवरून.✍🏻
#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख
🎓 डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.
https://www.vidhyarthimitra.com
#वाचनसंकल्पमहाराष्ट्र, #आम्हीं_पुस्तकप्रेमी, #विद्यार्थीमित्र, #वाचनचाळ #वाचनचळवळ, #bookstagram,#die_empty, #रिक्तमरण,#readingcommunity,#मराठीसाहित्यिक, #एकता, #पुस्तकप्रेमीपुणेकर, #पुस्तक, #पुस्तकप्रेमी, #bookshelfspeakers, #पुस्तक_समीक्षा,#वाचनसंस्कार #पुस्तकप्रेमी #मराठीवाचन #ज्ञानमार्ग #readingcommunity
Post a Comment